مفهوم صرف سهام (Premium)
صرف سهام طبق ماده 160 قانون تجارت، شرکت مي‌تواند سهام جديد خود را برابر با مبلغ اسمي، بفروشد و يا اينکه علاوه بر مبلغ اسمي سهم، مبلغي را به‌عنوان اضافه ارزش از خريدار دريافت کند. شرکت عوايد حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را مي‌تواند به اندوخته‌هاي شرکت منتقل کرده يا به‌صورت نقدي ميان صاحبان سهام قبلي تقسيم نمايد، همچنين مي‌تواند درازاي آن سهام جديد (سهام جايزه) به سهام داران قبلي بدهد. صرف سهام، مبلغي است مازاد بر ارزش اسمي سهام که شرکت در زمان فروش سهام عادي دريافت کرده است. برخي اوقات مشاهده مي‌شود شرکت سود زيادي را شناسايي کرده و ارزش سهام آن در بازار چيزي بيشتر از ارزش اسمي است، در اين صورت شرکت مي‌تواند سهام جديد خود را باقيمتي بيشتر از ارزش اسمي منتشر نمايد.
به مابه التفاوت ارزش اسمي و وجوه دريافتي مازاد بابت فروش سهام جديد، صرف سهام گفته مي‌شود. به‌عبارت ديگر مبلغ مازاد ارزش بازار (ارزشي که در حال حاضر معامله مي‌شود) نسبت به ارزش اسمي سهام است. صرف سهام تحت همين عنوان در حساب حقوق صاحبان سهام در ترامه لحاظ شده و موجب افزايش آن مي‌گردد. شايان ذکر است ماهيت اين حساب بستانکار است و در پذيره نويسي اوليه و در معاملات بورسي ايجاد مي‌شود. از آنجا که اين کار از محل افزايش سرمايه و انتشار سهام جديد به قيمتي بيش از قيمت اسمي حاصل مي‌شود، جزو منابع تأمين مالي شرکت محسوب مي‌گردد.
کاربرد صرف سهام براي شرکت
- شرکت مي‌تواند صرف سهام را به اندوخته شرکت منتقل مي‌کند.
- شرکت مي‌تواند صرف سهام را بين سهام داران قبلي تقسيم مي‌کند.
- شرکت مي‌تواند صرف سهام را به‌صورت سهام جديد به سهام داران قبلي بدهد.
- شرکت‌ها فروش سهام با صرف را با حفظ حق تقدم و يا با سلب حق تقدم انجام مي‌دهند.
نکات موردتوجه
- از آنجا که صرف سهام بخشي از سهام محسوب نمي‌شود، نمي‌توان آن را در حساب سرمايه منظور کرد. اين مبلغ بايد در حساب مجزايي در بخش حقوق صاحبان سهام نگهداري شود زيرا سبب افزايش اين بخش در ترامه مي‌شود.
- قانون تجارت ايران، صدور سهام به کسر را مجاز نمي‌داند.
- حساب صرف سهام قابل تهاتر با حساب کسر سهام نيست.
- هيچ زيان يا هزينه عملياتي نمي‌تواند به‌حساب بدهکار صرف سهام منظور گردد.
مصارف صرف سهام
- تقسيم نقدي صرف سهام بين سهام داران قبلي
شرکت با اطلاع‌رساني به سهام داران قبلي در خصوص اينکه سود نقدي توزيع‌شده از محل صرف سهام يا بازده سرمايه است و نه از محل عملياتي و بازرگاني شرکت، مبلغ صرف سهام را به آن‌ها تخصيص مي‌دهد. با انجام اين کار چيزي به‌جز افزايش سرمايه به قيمت اسمي نصيب شرکت نمي‌شود.
- توزيع سهام جديد بين سهام داران قبلي (سهام جايزه)
در اين روش به ميزان مبلغ صرف سهام، سهام جديد به قيمت اسمي منتشر و به سهام داران قبلي داده مي‌شود. افزايش سرمايه به اين شيوه همانند افزايش سرمايه به قيمت اسمي است.
- انتقال صرف سهام به اندوخته شرکت
در اين مورد، صرف سهام در يک حساب جداگانه در بخش حقوق صاحبان سهام قرار مي‌گيرد و به همه سهام داران اعم از سهام‌دار قبلي و جديد تعلق خواهد داشت. در حال حاضر بازارهاي توسعه‌يافته با در نظر گرفتن مزيت‌ها و منافع افزايش سرمايه به روش صرف سهام بيشتر به دنبال افزايش سرمايه به اين شيوه هستند.
ذي‌نفعان صرف سهام چه کساني هستند؟
- شرکت: شرکت‌ها تمايل دارند با کم‌ترين سهام منتشرشده، بيشترين تأمين مالي را در بلندمدت و بدون سررسيد انجام دهند. زيرا با اين روش بدون افزايش ريسک، سودآوري و اعتبار شرکت را افزايش مي‌دهند.
- سهام داران عمده و اصلي: سهام‌دار اصلي شرکت که مديريت آن را بر عهده دارد، تمايل به حفظ کنترل شرکت بدون کاهش درصد سهام مديريتي خود دارد. به صورتي‌که براي افزايش سرمايه نيازي به آورده نقدي نباشد.
- بازار سهام: سهامي که مي‌خواهيم پذيره‌نويسي کنيم بايد در بازار مورد اقبال باشد. به همين دليل افزايش سرمايه به اين روش، فرصت جذب سرمايه‌گذاران بيشتر و درنتيجه نقدينگي براي بازار، به وجود مي‌آورد.
- سهام‌دار جزء: سهام داران جزء در پي اين هستند که علاوه بر کسب بازدهي بيشتر، درصد مالکيتشان در شرکت را نيز کاهش نيابد. افزايش سرمايه با صرف سهام، اين هدف سهام داران را پوشش مي‌دهد.
افزايش سرمايه به شيوه صرف سهام
يکي از موضوعاتي که در خصوص صرف سهام مطرح مي‌شود، افزايش سرمايه به اين شيوه است. در هنگام افزايش سرمايه، شرکت از هر يک از سهام داران خود مي‌خواهد درازاي دريافت سهم، مبلغي را به شرکت بپردازند. مبلغي که سهام داران درازاي دريافت سهام پرداخت مي‌کنند، مي‌تواند از مبلغ اسمي هر سهم شروع‌شده تا به قيمت بازار برسد. در افزايش سرمايه به اين شيوه به‌جاي انتشار سهام عادي با ارزش اسمي، پذيره‌نويسي سهام جديد به قيمت بازار صورت مي‌گيرد. در ايران معمولاً از سهام داران مي‌خواهند به ازاي هر سهم 1000 ريال (معادل ارزش اسمي) به‌حساب شرکت واريز کنند. چنانچه شرکت از سهام داران مبلغ 1200 ريال بابت هر سهم دريافت کند، 200 ريال اضافي (مابه التفاوت) مازاد بر ارزش اسمي است که به‌عنوان صرف سهام در بخش حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترامه شرکت نشان داده مي‌شود. افزايش سرمايه با صرف سهام جزء منابع تأمين مالي محسوب مي‌شود.
در اين روش شرکت سرمايه خود را به مبلغ بيشتري از قيمت اسمي و از طريق پذيره‌نويسي به فروش مي‌رساند. تفاوت حاصل از قيمت فروش و قيمت اسمي سهام، به‌حساب اندوخته منتقل شده و يا در قالب سهام جديد به سهام‌دار قبلي داده مي‌شود. چون در اين روش شرکت مبلغ موردنظر خود را در مدت کمتري، از طريق پذيره‌نويسي تأمين مي‌کند، اين شيوه افزايش سرمايه بيشتر موردتوجه شرکت‌ها قرارگرفته است. افزايش سرمايه به‌صرف مي‌تواند با صدور حق تقدم خريد سهام يا سلب حق تقدم از سهام‌دار موجود، به‌صورت عرضه عمومي سهم صورت پذيرد. معمولاً براي ايجاد جذابيت در پذيره‌نويسي، قيمت پذيره‌نويسي تا حدي کمتر از قيمت بازار تعيين مي‌شود. اما براي تحقق کامل برنامه افزايش سرمايه با صرف سهام، شرکت بايد شخص يا اشخاص حقيقي يا حقوقي که قبلاً متعهد شده‌اند، باقي‌مانده سهام پذيره‌نويسي نشده را خريداري نمايند، معرفي کند.
فرض کنيد يک شرکت 10000 ميليون ريال سرمايه دارد و تعداد برگه‌هاي سهام آن 10 ميليون است. هر سهم اين شرکت در بازار، 9000 ريال معامله مي‌شود. اين شرکت قصد دارد سرمايه خود را به ميزان 100 درصد و از طريق صرف سهم افزايش دهد. مبلغ موردنياز براي افزايش سرمايه 10000 ميليون ريال است که معادل 10 ميليون برگه سهم جديد مي‌شود. اگر فرض کنيم شرکت سهام جديد را به مبلغ 5000 ريال پذيره‌نويسي مي‌کند، با فروش 2 ميليون سهم، مبلغ موردنياز براي افزايش سرمايه تأمين مي‌گردد و شرکت مابقي سهام جديد را (8 ميليون سهم) بين سهام داران قبلي تقسيم مي‌کند.
مزيت‌هاي افزايش سرمايه با صرف سهام
- با توجه به اينکه اين شيوه افزايش سرمايه منابع قابل‌توجهي را در اختيار شرکت قرار مي‌دهد، موجب رشد سودآوري و افزايش EPS شرکت مي‌شود که اين امر سبب غني شدن قيمت سهم و افزايش آن و کاهش ريسک سهم در بازار مي‌گردد.
- مهم‌ترين مزيت اين بحث در افزايش سرمايه، بکارگيري آن در ساختار مالي شرکت است. شرکت‌هايي که نياز به اصلاح ساختار سرمايه دارند و از طرف ديگر نيازمند منابع سنگين مالي براي دستيابي به طرح‌هاي توسعه‌اي خود هستند، اين نوع افزايش سرمايه برايشان بسيار کارآمد است.
- افزايش سرمايه با صرف، يک منبع مالي باثبات و بدون سررسيد معلوم، تلقي مي‌شود که شرکت دغدغه بازپرداخت آن را ندارد. درنتيجه ريسک عدم توان پرداخت بدهي را کاهش داده و سبب افزايش اعتبار شرکت در بازار مي‌شود.
معايب افزايش سرمايه به شيوه صرف سهام
- درصورتي که افزايش سرمايه با منافع سهام‌دار اصلي شرکت در تعارض باشد، شرکت قادر به انجام افزايش سرمايه به اين روش نيست.
- با توجه به وم تعهد اشخاص حقيقي يا حقوقي براي خريد سهام پذيره‌نويسي نشده، ممکن است در برخي موارد هيچ شخصي حاضر به اين کار نباشد.
در چه شرايطي افزايش سرمايه به روش صرف سهام صورت مي‌گيرد؟
- مهم‌ترين مؤلفه افزايش سرمايه به شيوه صرف سهام، تمايل سهام‌دار اصلي شرکت است. در شرکت‌هايي که درصد سهام مديريتي متزل است، سهام‌دار اصلي نگران از دست دادن کنترل شرکت است. اگر سهام‌دار اصلي برنامه‌اي براي مشارکت در افزايش سرمايه نداشته باشد، درصد سهام مديريتي وي کاهش‌يافته و احتمالاً کنترل شرکت را از دست خواهد داد.
- زماني افزايش سرمايه با صرف سهام موفق است که شرايط بازار، صنعت و شرکت از ديدگاه سرمايه‌گذاران مثبت باشد و به‌عبارت‌ديگر بازار پررونق باشد. اگر بازار داراي رکود يا روند نزولي بوده و دورنماي مثبتي براي آن متصور نباشد، برنامه افزايش سرمايه با موفقيت کمي همراه است. درنتيجه شرط موفقيت در اين شيوه، وجود چشم‌انداز مثبت براي بازار و سهام شرکت است.
در حقيقت يک شرکت براي موفقيت در افزايش سرمايه به‌صرف، بايد پتانسيل رشد و سودآوري داشته باشد و مورد اقبال بازار و سرمايه‌گذاران قرار گيرد و در کنار اين عوامل، عامل نقد شوندگي سهم در بازار نيز اهميت دارد.
درباره این سایت